Ο ώμος είναι η πιο κινητική άρθρωση στο ανθρώπινο σώμα. Επιτρέπει την τοποθέτηση και την περιστροφή του χεριού σε πολλές θέσεις μπροστά, πάνω, στο πλάι και πίσω από το σώμα. Μπορεί να δουλεύει σε πολλαπλά επίπεδα και με μεγάλη ελευθερία. Αυτή η ευελιξία καθιστά τον ώμο περισσότερο ασταθή και ευαίσθητο σε τραυματισμούς.
Η χειρουργική του ώμου είναι μια μέθοδος με την οποία μπορεί να γίνει διόρθωση της ανατομίας, σε περιπτώσεις που έχει διαταραχθεί. Αυτό δεν είναι απαραίτητο στις περιπτώσεις που δεν δημιουργείται λειτουργικό πρόβλημα. Αυτές οι περιπτώσεις αντιμετωπίζονται συντηρητικά, με στόχο την ενίσχυση της αντιρρόπησης του οργανισμού. Η έγκαιρη και ορθή διάγνωση των προβλημάτων του ώμου βοηθά στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας και κατ’ επέκταση στο τελικό αποτέλεσμα. Αντίθετα, η επιλογή ακατάλληλης θεραπείας μπορεί να μην επηρεάσει τα βραχυπρόθεσμα, αλλά σίγουρα οδηγεί σε χειρότερα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.
Πώς Λειτουργεί ο Φυσιολογικός Ώμος
Ο ώμος ή αλλιώς γληνοβραχιόνια άρθρωση είναι η άρθρωση κατά την οποία μια ελαφρώς κοίλη επιφάνεια (ωμογλήνη) υποδέχεται μια σφαιρική επιφάνεια (κεφαλή βραχιονίου). Αποτελείται από τρία οστά: το κεντρικό τμήμα του βραχιόνιου οστού, την ωμοπλάτη και την κλείδα. Για να αυξηθεί το βάθος της ωμογλήνης, το οστικό τμήμα περιβάλλεται από ένα δακτυλίδι μαλακού συνδετικού ιστού (επιχείλιος χόνδρος). Όπως σε όλες τις αρθρώσεις, οι οστικές αρθρικές επιφάνειες (ωμογλήνη και κεφαλή) επενδύονται από μια επίστρωση αρθρικού χόνδρου, ο οποίος σχηματίζει μια ομαλή και ανθεκτική επιφάνεια, με μεγάλο συντελεστή τριβής που επιτρέπει την ομαλή κίνηση μεταξύ τους. Ο αρθρικός θύλακος είναι ένα λεπτό φύλλο ινών που περιβάλλει την άρθρωση του ώμου και την ξεχωρίζει από τους γειτονικούς ιστούς. Ο αρθρικός θύλακος είναι ελαστικός και επιτρέπει ένα ευρύ φάσμα κίνησης, αλλά παρέχει επιπλέον σταθερότητα.
Στην ωμική ζώνη, υπάρχουν και άλλες 2 αρθρώσεις. Η πρώτη είναι η άρθρωση μεταξύ του ανώτερου τμήματος της ωμοπλάτης (ακρώμιο), το οποίο προεξέχει σαν επωμίδα πάνω από την άρθρωση του ώμου και του εξωτερικού άκρου της κλείδας. Η άρθρωση αυτή ονομάζεται ακρωμιοκλειδική. Το άλλο άκρο της κλείδας αρθρώνεται με το στέρνο σχηματίζοντας την στερνοκλειδική άρθρωση.
Το στροφικό πέταλο του ώμου είναι μια ομάδα τενόντων που συνδέουν το άνω άκρο με την ωμοπλάτη. Το στροφικό πέταλο καλύπτει την άρθρωση του ώμου και τον αρθρικό θύλακο. Οι μύες που καταλήγουν σε αυτό το τενόντιο πέταλο, επιτρέπουν στο άνω άκρο να σηκώνετε ψηλά, να τοποθετείτε πάνω από το κεφάλι, να στείβει εξωτερικά κι εσωτερικά και να μπορεί να πραγματοποιεί δραστηριότητες όπως η ρίψη ή η κολύμβηση. Δρουν συνεργικά με πολλούς άλλους μύες της περιοχής και βοηθούν τον βασικό μυ, τον δελτοειδή, που δίνει το χαρακτηριστικό σχήμα στον ώμο. Ανάμεσα στο ακρώμιο και στο στροφικό πέταλο υπάρχει, ένας ορογόνος θύλακος, που λειτουργεί σαν προστατευτικό μαξιλάρι και στην ομαλή κίνηση χωρίς να προκαλείται τραυματισμός.
Όταν οι παραπάνω δομές πάσχουν, δημιουργούνται αντίστοιχα προβλήματα. Παρακάτω ακολουθεί μια λίστα με τις πιο συνηθισμένες παθήσεις του ώμου.
Συνηθισμένες παθήσεις:
Τενοντίτιδα ώμου ή ορογονοθυλακίτιδα
Η τενοντίτιδα ώμου ή ορογονοθυλακίτιδα είναι μια φλεγμονή των τενόντων του στροφικού πετάλου ή του υπακρωμιακού ορογόνου θυλάκου και συμβαίνει λόγω υπέρχρησης από επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες, όπως κολύμβηση, ζωγραφική ή ανύψωση βάρους. Αυτές οι δραστηριότητες προκαλούν τριβή ή συμπίεση (πρόσκρουση) του στροφικού πετάλου με το ακρώμιο και την ακρωμιοκλειδική άρθρωση. Συνήθως, αυτά τα προβλήματα αντιμετωπίζονται με τροποποίηση της δραστηριότητας που προκαλεί τα συμπτώματα του πόνου και με ένα πρόγραμμα διατάσεων του ώμου.
Σύνδρομο υπακρωμιακής πρόσκρουσης και μερικού πάχους ρήξη του στροφικού πετάλου
Όταν η παραπάνω κατάσταση δεν αντιμετωπίζεται και το άτομο συνεχίζει τις δραστηριότητες τις σφίγγοντας τα δόντια αγνοώντας τον πόνο και τις ενοχλήσεις, καταλήγει η φλεγμονή να γίνεται χρόνια. Μια μερικού πάχους ρήξη των τενόντων του στροφικού πετάλου (κυρίως του υπερακάνθιου) μπορεί να συσχετιστεί με τη χρόνια φλεγμονή και την ανάπτυξη οστεοφύτων που αυτή προκαλεί στην κατώτερη επιφάνεια του ακρωμίου ή της ακρωμιοκλειδικής άρθρωσης.
Η συντηρητική θεραπεία συνίσταται στην τροποποίηση της δραστηριότητας, την κινησιοθεραπεία, την μυϊκή ενδυνάμωση του υγιούς πετάλου και την τοπική έγχυση κορτικοστεροειδών. Τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά στη πλειονότητα των περιπτώσεων με προϋπόθεση την αποδοχή κάποιου περιορισμού της λειτουργικότητας (συνήθως στη δύναμη απαγωγής). Η χρήση βιολογικών παραγόντων από αιμοπετάλια φαίνεται ότι έχει πολύ καλά αποτελέσματα σε περιπτώσεις αυτής της κατηγορίας. Στις περιπτώσεις όπου δεν αποδώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα, η αρθροσκόπηση του ώμου δίνει τη λύση, αφού γίνεται απομάκρυνση του υπερτροφικού ιστού της χρόνιας φλεγμονής και των οστεοφύτων.
Ολικού πάχους ρήξεις στροφικού πετάλου
Οι ολικού πάχους ρήξεις του στροφικού πετάλου μπορεί να είναι επίσης το αποτέλεσμα του συνδρόμου υπακρωμιακής πρόσκρουσης ή της μερικού πάχους ρήξης του στροφικού πετάλου. Επίσης, μπορεί να είναι αποτέλεσμα άμεσου (υψηλής βίας) ή επαναλαμβανόμενου (χαμηλής βίας) τραυματισμού κατά την ανύψωση βάρους ή μετά από πτώση.
Η συντηρητική θεραπεία συνίσταται επίσης, στην τροποποίηση της δραστηριότητας, την κινησιοθεραπεία, την μυϊκή ενδυνάμωση του υγιούς πετάλου και την τοπική έγχυση κορτικοστεροειδών και έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα σε πολλές περιπτώσεις. Ο περιορισμός της λειτουργικότητας (κυρίως στη δύναμη απαγωγής) βέβαια είναι μεγαλύτερος. Οι βιολογικές θεραπείες σε αυτήν την κατηγορία έχουν πτωχότερα αποτελέσματα και συχνότερα απαιτείται αρθροσκόπηση ώμου για την ανατομική αποκατάσταση της ρήξης. Η αποκατάσταση είναι πλήρης και τα αποτελέσματα διατηρούνται μακροπρόθεσμα (>10έτη) σύμφωνα με μελέτες.
Εξάρθρημα ώμου και αστάθεια της άρθρωσης
Το εξάρθρημα του ώμου συμβαίνει όταν η κεφαλή του βραχιονίου οστού ωθείται βίαια έξω από την ωμογλήνη. Αυτό συμβαίνει συνήθως σαν αποτέλεσμα ξαφνικού τραυματισμού και με άσκηση έντονης βίας αν και υπάρχουν ανατομικά χαρακτηριστικά σε ορισμένα άτομα που ευνοούν το εξάρθρημα με χαμηλότερη βία.
Υπάρχουν δύο βασικές μορφές αστάθειας του ώμου: το υπεξάρθρημα και το πλήρες εξάρθρημα. Το πρόβλημα είναι ότι όταν συμβεί είτε πλήρες εξάρθημα, είτε υπεξέρθρημα, οι σύνδεσμοι της άρθρωσης τραυματίζονται και οι οστικές επιφάνειες φθείρονται (δημιουργούνται οστικά ελλείμματα) με αποτέλεσμα κάθετο επόμενο επεισόδιο συμβαίνει με μικρότερη βία από το προηγούμενο και τελικά καταλήγει σε χρόνια αστάθεια με πολλές υποτροπές.
Οι ασθενείς με υποτροπιάζοντα εξαρθρήματα χρειάζονται χειρουργική διόρθωση της ανατομίας των συνδέσμων ή την αποκατάσταση των οστικών ελλειμμάτων. Σήμερα όλες οι παραπάνω επεμβάσεις μπορούν και γίνονται αρθροσκοπικά, χωρίς την χρήση μεταλλικών εμφυτευμάτων και χωρίς νοσηλεία στο νοσοκομείο. Η μετεγχειρητική αποκατάσταση ξεκινά λίγες ημέρες αργότερα και το αποτέλεσμα είναι άριστο με προϋπόθεση την εφαρμογή της κατάλληλης τεχνικής.
Κάταγμα κλείδας και εξάρθρημα ακρωμιοκλειδικής
Το κάταγμα της κλείδας και το εξάρθρημα της ακρωμιοκλειδικής είναι συχνοί τραυματισμοί των παιδιών και των ενηλίκων που πέφτουν πάνω στον ώμο τους (πχ. από ποδήλατο ή κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού). Οι περισσότεροι από αυτούς τους τραυματισμούς στα παιδιά αντιμετωπίζονται συντηρητικά με ανάρτηση. Στους ενήλικες και σε περιπτώσεις που υπάρχει σημαντική παρεκτόπιση του κατάγματος ή διάσταση του εξαρθρήματος απαιτείται χειρουργική αποκατάσταση.
Κάταγμα της κεφαλής ή του κεντρικού τριτημορίου του βραχιόνιου οστού
Τα κατάγματα αυτά συμβαίνουν συνήθως μετά από πτώση πάνω σε τεντωμένο άνω άκρο, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένα άτομα που πάσχουν από οστεοπόρωση. Στις περιπτώσεις που υπάρχει παρεκτόπιση των κατεαγότων άκρων, χρειάζεται ανοικτή χειρουργική επέμβαση (ανοικτή ανάταξη, εσωτερική οστεοσύνθεση και συγκράτηση με ειδικές μεταλλικές πλάκες και βίδες) και ενδεχομένως, αντικατάσταση της άρθρωσης με τεχνητή πρόσθεση (αρθροπλαστική – ημιολική ή ανάστροφη).
Αρθρίτιδα
Η αρθρίτιδα του ώμου μπορεί να είναι εκφυλιστικής (οστεοαρθρίτιδα) ή φλεγμονώδους (ρευματοειδής) αιτιολογίας. Όπως να έχει, η πάθηση αυτή καταστρέφει τον αρθρικό χόνδρο και γενικά την άρθρωση του ώμου. Παράλληλα, η χρόνια φλεγμονή καταστρέφει επίσης και τους γειτονικούς ιστούς. Έτσι, μπορεί επίσης να συνυπάρχει καταστροφή του αρθρικού θυλάκου ή/και ρήξη του στροφικού πετάλου. Τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας εμφανίζονται όταν η φθορά είναι πολύ προχωρημένη λόγω των αντιρροπηστικών μηχανισμών του οργανισμού, που «μπαλώνουν» την κατάσταση για πολλά χρόνια. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια συστηματική νόσος και σχετίζεται με χρόνια φλεγμονή του αρθρικού υμένα, ο οποίος μπορεί να παράγει πρωτεΐνες που καταστρέφουν το εσωτερικό της άρθρωσης και κυρίως, τον αρθρικό χόνδρο.
Στις περιπτώσεις που υπάρχει έντονος πόνος και περιορισμός της κινητικότητας λόγω αρθρίτιδας, η ολική αρθροπλαστική ώμου, δηλαδή η αντικατάσταση της άρθρωσης, είναι η λύση που μπορεί να εξασφαλίσει μια αξιοπρεπή καθημερινότητα και δραστηριότητα χωρίς τον ανυπόφορο πόνο της αρθρίτιδας. Η επιλογή του τύπου της αρθροπλαστικής που πρέπει να πραγματοποιηθεί (ανατομική ή ανάστροφη), εξαρτάται από διάφορους παράγοντες και καθορίζεται από τον ειδικό Ορθοπαιδικό χειρουργό, ο οποίος εξατομικευμένα αποφασίζει και εξηγεί στον ασθενή την επιλογή του.
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση του ώμου από τον ειδικό Ορθοπαιδικό αποτελείται από τρεις παραμέτρους:
- Λήψη ιατρικού ιστορικού για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τη βαρύτητα και τη διάρκεια των συμπτωμάτων, τους περιορισμούς που υπάρχουν, τον μηχανισμό της κάκωσης, προηγούμενες θεραπείες που έχουν εφαρμοστεί, συνυπάρχουσες παθήσεις, φάρμακα, προηγούμενες επεμβάσεις κτλ.
- Φυσική εξέταση για να εκτιμηθεί το οίδημα, η ευαισθησία, το εύρος κίνησης, η δύναμι, η αστάθεια ή/ και υπάρχουσες παραμορφώσεις του ώμου.
- Διαγνωστικές εξετάσεις, όπως οι ακτινογραφίες σε διάφορες θέσεις για την απεικόνιση των οστικών δομών. Η αξονική τομογραφία (CT) μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης για την αξιολόγηση του οστικού υποστρώματος της άρθρωσης, ενώ η μαγνητική τομογραφία (MRI) μπορεί να βοηθήσει στην αξιολόγηση των μαλακών μορίων της περιοχής.
Προετοιμασία για χειρουργική επέμβαση
- Δεν επιτρέπεται κατανάλωση φαγητού ή ποτού μετά τα μεσάνυχτα της προηγούμενης ημέρας.
- Προηγείται συνεννόηση με τον χειρουργό και τον αναισθησιολόγο για τα φάρμακα που λαμβάνετε συνήθως.
- Προηγείται προεγχειρητικός έλεγχος, που μπορεί να γίνει την ίδια ή κάποια προηγούμενη ημέρα από αυτή της επέμβασης.
Συνηθισμένες επεμβάσεις:
Η αρθροσκόπηση επιτρέπει στον χειρουργό να εισαγάγει, διαμέσου μικροσκοπικών τομών (περίπου 5 χιλιοστών) μια λεπτή συσκευή (πάχους αντίστοιχου με ένα μολύβι), η οποία διαθέτει φακούς και σύστημα φωτισμού και μπορεί να μεταδίδει την εικόνα από το εσωτερικό της άρθρωσης. Η εικόνα προβάλλεται σε οθόνη υψηλής ευκρίνειας, επιτρέποντας στον χειρουργό να επιβεβαιώσει την φυσιολογική ανατομία και να διακρίνει την παθολογία, επιβεβαιώνοντας τη διάγνωση. Επιπρόσθετα χειρουργικά εργαλεία εισάγονται από παρόμοιες τομές (5 χιλιοστών) τα οποία βοηθούν στην επιδιόρθωση των υπαρχουσών βλαβών που αναμένονται ή/και διαπιστώνονται. Η αρθροσκόπηση συνήθως δεν χρειάζεται νοσηλεία. Σύμφωνα με το αρχείο της Αμερικανικής Εταιρείας Αθλητικής Ορθοπαιδικής, περισσότερες από 1,5 εκατομμύριο αρθροσκοπήσεις ώμου πραγματοποιούνται παγκοσμίως κάθε έτος.
Ανοικτές Επεμβάσεις
Η ανοικτή χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις και στην εποχή μας, τόσο η τομή του δέρματος αλλά κυρίως η επεμβατικότητα είναι πολύ μικρότερη από το παρελθόν. Οι ανοικτές επεμβάσεις γίνονται για περιπτώσεις που πρέπει να εισάγουμε υλικά στην άρθρωση, όπως για την ανάταξη και συγκράτηση καταγμάτων ή για τις αρθροπλαστικές.
Η ανάρρωση και η αποκατάσταση σχετίζονται με τον τύπο της χειρουργικής επέμβασης που πραγματοποιείται, με την εμπειρία του χειρουργού και με την έκταση της βλάβης.
Πιθανές επιπλοκές
Μετά από μια χειρουργική επέμβαση στον ώμο, η ύπαρξη κάποιου ποσοστού πόνου, ευαισθησίας στην περιοχή και δυσκαμψίας είναι αναμενόμενα και παρόλο που ενοχλούν τους ασθενείς, δεν εμπνέουν ανησυχία. Υποχωρούν προοδευτικά μέρα με την ημέρα και δεν αποτελούν ουσιαστικά επιπλοκές
Όμως, οποτεδήποτε πραγματοποιείται μια χειρουργική επέμβαση, η πιθανότητα να συμβεί μια επιπλοκή, είναι υπαρκτή. Σε αυτές περιλαμβάνονται μια πιθανή λοίμωξη, μια βλάβη στα γειτονικά νεύρα και αγγεία. Οι σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές και η εξειδίκευση των χειρουργών έχουν ελαχιστοποιήσει σημαντικά την εμφάνιση αυτών των προβλημάτων. Το ποσοστό εμφάνισης επιπλοκών σε μια αρθροσκοπική επέμβαση είναι <1%.. Ωστόσο, πριν από κάθε χειρουργείο, είναι υποχρέωση του χειρουργού για τις πιθανές επιπλοκές της συγκεκριμένης επέμβασης και για το ποια θα είναι τα στοιχεία που θα κάνουν τον ασθενή να επικοινωνήσει άμεσα με τον χειρουργό του.
Διατήρηση του αποτελέσματος και πρόληψη μελλοντικών προβλημάτων
Μια επιτυχημένη επέμβαση ολοκληρώνεται με ένα σωστό πρόγραμμα αποκατάστασης που σκοπό έχει την πλήρη ανάκτηση του εύρους κίνησης και της λειτουργικότητας του ώμου. Όσο πιο επιμελής είναι ο ασθενής σε αυτό, τόσο πιο γρήγορη είναι η αποκατάστασή του. Αφού επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, η μυϊκή ενδυνάμωση είναι ο τελικός σκοπός και η διάρκεια του είναι ανάλογη τις λειτουργικές απαιτήσεις κάθε ασθενούς.
Αν πάσχετε από οποιαδήποτε πάθηση του ώμου ή εντοπίζετε χρόνιο πόνο που επηρεάζει αρνητικά την καθημερινότητά σας, κλείστε άμεσα το ραντεβού σας με τον ορθοπαιδικό χειρουργό, εξειδικευμένο χειρουργό ώμου Dr. Εμμανουήλ Μπριλάκη. Ο εξειδικευμένος γιατρός διαθέτει πολυετή εμπειρία στην αντιμετώπιση παθήσεων του ώμου, ενώ εφαρμόζει σύγχρονες τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας που εξασφαλίζουν ταχύτερη αποκατάσταση στον ασθενή.
