Τι προκαλεί πόνο στον ώμο και πώς θα τον αντιμετωπίσεις σωστά

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Askmen στο οποίο ο ορθοπαιδικός χειρουργός Ε.Μπριλάκης αναφέρεται στον πόνο στον ώμο αλλά και στη σωστή αντιμετώπισή του.

Ο ώμος, ή καλύτερα η ωμική ζώνη, είναι ένας συνδυασμός αρθρώσεων, συνδέσμων, τενόντων και μυών που συνδέονται λειτουργικά μεταξύ τους, έτσι ώστε το άνω άκρο να μπορέσει να μετακινηθεί σε πάρα πολλά επίπεδα, εξυπηρετώντας καθημερινά, πολλές και διαφορετικές κινήσεις (από το να ξύσει κανείς την πλάτη του μέχρι να πετάξει ακόντιο ή σφαίρα).

Η κινητικότητα υπερισχύει της σταθερότητας και αυτός είναι ο λόγος που δεν είναι σπάνια η εμφάνιση πόνου. Ο πόνος στον ώμο είναι πολύ συνηθισμένος και μπορεί να είναι συνέπεια τραυματισμού, αστάθειας ή πρόσκρουσης μαλακών μορίων μεταξύ τους ή με οστικές δομές. Όποια και αν είναι η αιτία του, ο πόνος ταλαιπωρεί το άτομο που πάσχει. Μπορεί να είναι παροδικός, να υποτροπιάζει ή να είναι «μόνιμος», να εμφανίζεται συνέχεια ή μόνο κατά την κίνηση, ακόμη και να μην αφήνει το άτομο να κοιμηθεί τη νύχτα. Όμως, η σωστή διάγνωση του προβλήματος είναι η προϋπόθεση για σωστή αντιμετώπιση και μικρότερη ταλαιπωρία.

Ανατομία

Η ωμική ζώνη αποτελείται από 3 βασικά οστά, το βραχιόνιο, την ωμοπλάτη και την κλείδα. Η κεφαλή του βραχιονίου είναι σφαιρική και βρίσκεται απέναντι στην αρθρική επιφάνεια της ωμοπλάτης, που λέγεται ωμογλήνη. Η επικέντρωσή της κεφαλής στην ωμογλήνη βασίζεται στην αλληλεπίδραση κάποιων μυών και τενόντων. Πρόκειται για 4 μύες με τους τένοντες τους (υπερακάνθιος, υπακάνθιος, έλασσον στρογγυλός και υποπλάτιος) που αποτελούν το στροφικό πέταλο του ώμου, που καλύπτει την κεφαλή και παράλληλα την «τραβά» προς την ωμοπλάτη.

Οι κυριότερες αιτίες

Τα κυριότερα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν πόνο στον ώμο χωρίζονται σε 4 κατηγορίες:

Φλεγμονή (τενοντίτιδα ή θυλακίτιδα )
Ρήξη
Αστάθεια ωμου
Αρθρίτιδα ωμου
Κάταγμα ωμου
Λιγότερο πιθανές αιτίες είναι οι λοιμώξεις, οι όγκοι ή νευρολογικά προβλήματα.

Τενοντίτιδα ωμου
Ο τένοντας είναι ένα ελαστικό ανατομικό μόριο που συνδέει έναν μυ στο κόκκαλο. Η φλεγμονή του τένοντα, ονομάζεται τενοντίτιδα και μπορεί να είναι 2 τύπων:

> Οξεία. Πολλές και επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες του μέλους (συνήθως πάνω από το επίπεδο του κεφαλιού) στην εργασία ή κατά την αθλητική δραστηριότητα μπορεί να είναι η αιτία.

> Χρόνια. Επαναλαμβανόμενη φθορά ή μικρορήξεις που συμβαίνουν λόγω εκφύλισης των τενόντων με την πάροδο της ηλικίας είναι η αιτία χρόνιας τενοντοπάθειας. Οι πιο συχνά επηρεαζόμενοι τένοντες στον ώμο, είναι οι τένοντες του στροφικού πετάλου και η μακρά κεφαλή του τένοντα του δικέφαλου βραχιόνιου.

Θυλακίτιδα ή ορογονοθυλακίτιδα

Στον ώμο, όπως και σε πολλά άλλα μέρη του σώματος, υπάρχουν ανατομικοί χώροι που περιέχουν υγρό και ονομάζονται ορογόνοι θύλακες. Δρουν σαν προστατευτικά «μαξιλαράκια» ανάμεσα στα οστά και στα γειτονικά μαλακά μόρια, μειώνοντας την τριβή και διευκολύνοντας την ομαλή κίνηση των μυών. Η υπερβολική, επαναλαμβανόμενη χρήση του ώμου οδηγεί σε φλεγμονή και οίδημα από τους ορογόνους θυλάκους που υπάρχουν ανάμεσα στο στροφικό πέταλο και τα οστά (κυρίως το ακρώμιο). Ο πόνος στον ώμο μπορεί να οφείλεται σε θυλακίτιδα και πολύ συχνά συνδυάζεται με τενοντίτιδα. Πολλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως το χτένισμα των μαλλιών ή το ντύσιμο, γίνονται με ιδιαίτερη δυσκολία.

Ρήξεις στροφικού πετάλου

Ρήξεις μπορούν να συμβούν λόγω οξείας κάκωσης, εκφυλιστικών αλλοιώσεων συνεπεία της ηλικίας ή φθοράς λόγω υπέρχρησης ετών. Οι ρήξεις μπορεί να είναι μερικού πάχους ή ολικού πάχους και είναι υπεύθυνες για την απομάκρυνση του τένοντα από το οστούν. Σε ορισμένες περιπτώσεις, συνήθως σε ολικού πάχους ρήξεις, ο τένοντας απομακρύνεται αρκετά από την κατάφυσή του στο οστούν. Οι τένοντες του στροφικού πετάλου και η μακρά κεφαλή του δικέφαλου βραχιόνιου τραυματίζονται συχνότερα με αυτού του τύπου τραυματισμό.

Σύνδρομο πρόσκρουσης ώμου

Η κατάσταση αυτή εμφανίζεται, όταν το ακρώμιο (το ανώτερο οστικό όριο της ωμικής ζώνης) ασκεί πίεση στους υποκείμενους ιστούς κατά την ανύψωση του άκρου κυρίως σε απαγωγή. Καθώς το χέρι φέρεται σε αυτή τη θέση, οι τένοντες του στροφικού πετάλου και ο ορογόνος θύλακος του υπακρωμιακού χώρου, «τρίβονται» στο ακρώμιο. Αυτή η πρόσκρουση έχει σαν συνέπεια την εμφάνιση τενοντίτιδας ή θυλακίτιδας και την εμφάνιση πόνου και μειωμένης κινητικότητας.

Αστάθεια

Η αστάθεια είναι το συναίσθημα που νοιώθει κανείς όταν «βγαίνει» ο ώμος του. Αυτό είναι συνήθως αποτέλεσμα κάποιου τραυματικού γεγονότος, υψηλής βίας αλλά μπορεί να συμβεί με μικρότερη βία ή σαν αποτέλεσμα υπέρχρησης. Επίσης σε αρκετές περιπτώσεις, συμβαίνει υπεξάρθρημα, δηλαδή δεν χάνεται τελείως η επαλληλία των αρθρικών επιφανειών. Το αποτέλεσμα της αστάθειας είναι η χαλάρωση των μαλακών μορίων γύρω από την άρθρωση και δεν είναι σπάνια η υποτροπή των επεισοδίων εξαρθρήματος ή υπεξαρθρήματος. Εκτός από το άσχημο συναίσθημα που νοιώθει κανείς όταν «βγαίνει» ο ώμος του, τα πολλαπλά επεισόδια αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αρθρίτιδας.

Αρθρίτιδα

Η αρθρίτιδα μπορεί να είναι επίσης μια αιτία πόνου στον ώμο. Η οστεοαρθρίτιδα, η συνηθέστερη μορφή αρθρίτιδας, συμβαίνει λιγότερο συχνά στον ώμο σε σχέση με το ισχίο και το γόνατο και είναι αποτέλεσμα φθοράς του αρθρικού χόνδρου. Συνήθως εκδηλώνεται σε μεγαλύτερες ηλικίες και προκαλεί οίδημα, πόνο και δυσκαμψία. Αν και έχει υφέσεις και εξάρσεις, τα συμπτώματα χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου. Η υπέρχρηση του άκρου λόγω της φύσης του επαγγέλματος ή λόγω αθλητικών δραστηριοτήτων, τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια φλεγμονής και οι παλαιοί τραυματισμοί (κατάγματα, εξαρθρήματα, ρήξεις τενόντων) είναι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή της. Η συχνή αντίδραση των πασχόντων από αρθρίτιδα είναι να μειώσουν τη χρήση του άκρου για περιοριστεί και ο πόνος αλλά αυτό συχνά οδηγεί σε εμφάνιση δυσκαμψίας και έντονο περιορισμό.

Κατάγματα

Το κάταγμα συμβαίνει όταν η αντοχή του οστού ξεπερνιέται σε μια περιοχή λόγω άσκησης μεγάλης ενέργειας και έτσι το κόκκαλο «σπάει». Αυτό μπορεί να συμβεί στην κλείδα, στο βραχιόνιο οστό ή στην ωμοπλάτη (λιγότερο συχνά). Συνήθως τα κατάγματα αυτά οφείλονται σε πτώσεις, όταν πρόκειται για άτομα μεγαλύτερων ηλικιών και υποδηλώνουν οστεοπόρωση. Σε νεότερες ηλικίες είναι αποτέλεσμα ατυχημάτων υψηλής ενέργειας (τροχαία ατυχήματα ή κακώσεις σε αθλήματα επαφής). Ένα κάταγμα συνοδεύεται συνήθως από έντονο πόνο στον ώμο, οίδημα και εκχύμωση στην περιοχή.

Εκτίμηση της κατάστασης

Στην εξελιγμένη ιστοσελίδα του ορθοπαιδικού χειρουργού Εμμανουήλ Μπριλάκη μπορείτε να βρείτε έναν online οδηγό αυτοεξέτασης, έτσι ώστε να πάρετε μια ιδέα για το πρόβλημα που έχετε στον ώμο σας. Μέσα από μερικές καθοριστικές ερωτήσεις, μπορείτε να καταλήξετε σε μερικά έγκυρα συμπεράσματα σχετικά με την αιτία του πόνου που βιώνετε.

Ο οδηγός αυτός δεν μπορεί να υποκαταστήσει την εξέταση από έμπειρο Ορθοπαιδικό. Εκείνος, αφού του περιγράψετε την κατάστασή σας και εξετάσει τον ώμο σας, θα μπορέσει με ακρίβεια να εντοπίσει το πρόβλημα. Πολύ συχνά χρειάζονται εξετάσεις για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση. Κάθε περιστατικό και κάθε ασθενής αποτελούν πάντοτε ξεχωριστή περίπτωση.

Αντιμετώπιση

Η σωστή διάγνωση είναι η προϋπόθεση για σωστή αντιμετώπιση. Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία του πόνου και την βλάβη που έχει συμβεί και συνήθως περιλαμβάνει κάποιον ή κάποιους από τους παρακάτω τρόπους:

Τροποποίηση της δραστηριότητας

Είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη θεραπεάι. Περιλαμβάνει μείωση ή παροδική παύση της δραστηριότητας που προκάλεσε τον τραυματισμό, εάν πρόκειται για τραυματισμό υπέρχρησης. Σε αρκετές περιπτώσεις μια απλή διαφοροποίηση του τρόπου ή της τεχνικής που εκτελείται μια δραστηριότητα μπορεί να είναι καθοριστική. Η κινησιοθεραπεία βοηθά σε αυτή την κατεύθυνση με ασκήσεις ελαστικότητας και ενδυνάμωσης που προστατεύουν από παρόμοια επεισόδια στο μέλλον.

Φαρμακευτική αγωγή

Η χρήση φαρμάκων από το στόμα που βοηθούν τον οργανισμό να μειώσει την φλεγμονή ή τον πόνο είναι μια πολύ συνηθισμένη τακτική. Προσπαθήστε να λαμβάνεται τα φάρμακα σωστά και σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού σας και επικοινωνήστε μαζί του σε εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών.

Ενέσιμη θεραπεία

Σε ορισμένες περιπτώσεις η τοπική έγχυση φαρμάκων μπορεί να απαιτείται είτε για άμεση ανακούφιση από τον πόνο ή για την έγχυση επουλωτικών παραγόντων που βοηθούν στην τελική επούλωση της βλάβης. Η έγχυση καλό είναι να γίνεται με χρήση απεικονιστικού μέσου για την βεβαιότητα ότι γίνεται στην σωστή ανατομική περιοχή. Η χρήση υπερήχων έχει βοηθήσει στην ακρίβεια και έχει αυξήσει την αποτελεσματικότητα σε σύγκριση με τις «τυφλές» εγχύσεις.

Χειρουργική

Αν και τα περισσότερα προβλήματα αντιμετωπίζονται επιτυχώς με τους παραπάνω τρόπους, σε ορισμένες περιπτώσεις ή συντηρητική αγωγή δεν αρκεί για τη λύση του προβλήματος. Σε αυτές η χειρουργική δίνει τη λύση. Σήμερα, η αρθροσκόπηση ωμου, «το εργαλείο του διαβόλου» όπως είχε ονομαστεί κατά την πρώτη περίοδο χρήσης της, μπορεί και αποκαθιστά τα περισσότερα προβλήματα του ώμου. Η πραγματοποίηση της επιδιόρθωσης μέσα από μικρές οπές στο δέρμα και τους μύες, είναι πολύ σημαντική για τον ώμο γιατί δεν προκαλεί βλάβη στους υπερκείμενους ιστούς, ενώ παράλληλα δεν υστερεί σε αποτελεσματικότητα. Οι παραδοσιακές ανοικτές τεχνικές χρησιμοποιούνται για περιπτώσεις αντιμετώπισης ορισμένων καταγμάτων ή για την αντικατάσταση της άρθρωσης.

Αυτό το άρθρο περιγράφει τις πιο συνηθισμένες αιτίες πόνου στον ώμο και τις γενικές αρχές της αντιμετώπισής τους. Η εξέταση από ειδικό δεν πρέπει να παραλείπετε γιατί και κάθε περίπτωση μπορεί να έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Info: Ο Εμμανουήλ Μπριλάκης, είναι Χειρουργός Ορθοπαιδικός MD, Επιμελητής Γ’ Ορθοπαιδικής Κλινικής, Νοσοκομείου «ΥΓΕΙΑ», Ιατρός Γυναικείας Ομάδας Μπάσκετ ΠΑΝΙΩΝΙΟΣ ΓΣ (Emmanuel.Brilakis@gmail.com).