Οι χειρουργικές επεμβάσεις χρησιμοποιούνται αρκετά συχνά σαν ένα θεραπευτικό όπλο για τη θεραπεία παθήσεων ή τραυματισμών που προκαλούν πόνο στην άρθρωση του γόνατος. Χρησιμοποιούνται κυρίως, για την αντιμετώπιση μηχανικών προβλημάτων, δηλαδή καταστάσεων που πρέπει να διορθωθεί η διαταραγμένη ανατομία. Επίσης, χρησιμοποιούνται όταν η συντηρητική αντιμετώπιση δεν είναι αρκετή για να αντιρροπήσει την ομαλή λειτουργικότητα της άρθρωσης. Οι πιο συχνές επεμβάσεις στο γόνατο και ο ενδεδειγμένος τρόπος πραγματοποίησης, είναι οι παρακάτω:
Mηνισκεκτομή
Με τον όρο αυτό περιγράφεται η διαδικασία κατά την οποία γίνεται αφαίρεση ενός τμήματος ή ολόκληρου του έσω ή του έξω μηνίσκου, αυτού του ινοχόνδρινου ιστού που βρίσκεται στην άρθρωση του γόνατος, έχει ημισεληνοειδή μορφή και η χρησιμότητά του είναι να απορροφά τους κραδασμούς και να προστατεύει τον χόνδρο του γόνατος. Ο σκοπός της είναι η ανακούφιση από τον πόνο και η προστασία της φθοράς του αρθρικού χόνδρου από τον τραυματισμένο μηνίσκο. Σήμερα, οι ολικές ή η μεγάλες (υφολικές) μηνισκεκτομές δεν έχουν ένδειξη και η προσπάθεια του χειρουργού είναι να διαφυλάξει όσο πιο μεγάλο μέρος του μηνίσκου μπορεί, για την καλύτερη προστασία του αρθρικού χόνδρου στο μέλλον. Έτσι, η σύγχρονη χειρουργική του γόνατος προκαλεί τον χειρουργό να «σώσει τον μηνίσκο» και να εκτελέσει μερική μηνισκεκτομή, όταν δεν μπορεί να κάνει συρραφή και επιδιόρθωση μιας ρήξης, λόγω πχ. κακής ποιότητας του ιστού (ηλικία, κάπνισμα). Οι μικρότερες ρήξεις μηνίσκων συχνά αντιμετωπίζονται με μικροεκτομή και στοχεύουν στην ανακούφιση από τα συμπτώματα της ρήξης.
Συρραφή Μηνίσκου
Η συρραφή (επιδιόρθωση) του μηνίσκου είναι η χειρουργική διαδικασία κατά την οποία γίνεται αποκατάσταση της ανατομίας του μηνίσκου που έχει υποστεί βλάβη. Η ανάκτηση της ανατομίας του μηνίσκου έχει καλύτερη μακροπρόθεσμη πρόγνωση, όταν είναι επιτυχής. Σήμερα, με την χρήση μοντέρνων τεχνικών και ισχυρών ραμμάτων, τα ποσοστά επιτυχίας είναι πολύ μεγαλύτερα σε σχέση με το παρελθόν, με αποτέλεσμα, η φράση «σώστε τον μηνίσκο» να γίνεται ένα σλόγκαν που έχει όλο και περισσότερους υποστηρικτές χειρουργούς και ερευνητές. Ο λόγος είναι ότι η επιτυχία είναι μεγαλύτερη, τα αποτελέσματα καλύτερα, χωρίς να καθυστερεί η επάνοδος του ασθενούς σε καθημερινή και αθλητική δραστηριότητα και χωρίς να περιορίζεται κατά την πρώιμη μετεγχειρητική περίοδο. Δυστυχώς, παράγοντες, όπως η χρονιότητα της ρήξης, η ποιότητα των ιστών (κάπνισμα) ή εκφύλιση των ιστών (βιολογική ηλικία) μπορεί να μην επιτρέψουν την συρραφή.
Μεταμόσχευση Μηνίσκου
Η μεταμόσχευση μηνίσκου είναι η διαδικασία κατά την οποία τοποθετείται ένας καινούργιος μηνίσκος στην θέση του μηνίσκου που έχει καταστραφεί ή έχει αφαιρεθεί. Το μόσχευμα είναι πτωματικό ή συνθετικό. Ο ιδανικός υποψήφιος για μεταμόσχευση μηνίσκου είναι κάποιος που έχει υποβληθεί σε ολική ή υφολική μηνισκεκτομή στο παρελθόν (σε νεαρή ηλικία) και τώρα εμφανίζει υποτροπιάζοντα επεισόδια πόνου και οιδήματος στην άρθρωση του γόνατος. Η επέμβαση ενδείκνυται σε άτομα ηλικίας κάτω των 55 ετών, στα οποία λείπει >50% του έσω ή του έξω μηνίσκου και των οποίων ο δείκτης μάζας σώματος δεν υπερβαίνει το 35.Η μεταμόσχευση μηνίσκου δεν είναι επιλογή στις περιπτώσεις οξέων ρήξεων και δεν έχει ένδειξη εάν υπάρχει ήδη προχωρημένη αρθρίτιδα στο γόνατο.
Εκτομή Υμενικής Πτυχής
Η υμενική πτυχή αποτελεί υπόλειμμα εμβρυικού ιστού που δεν υποστρέφει κατά την ανάπτυξη. Όταν ο υπολειμματικός ιστός είναι μεγάλος, μπορεί να προκαλεί φλεγμονή και να ακούγεται σαν αναπήδηση («κλικ») μέσα στο γόνατο τότε έχουμε το σύνδρομο υμενικής πτυχής. Σπάνια, η αφαίρεση της πτυχής γίνεται σαν μονοθεραπεία και συνήθως πραγματοποιείται συμπληρωματικά σε άλλες επεμβάσεις (πχ. μηνισκεκτομή).
Ανακατασκευή του έσω επιγονατιδομηρίου συνδέσμου
Η επιγονατίδα κινείται επί μιας αύλακας στο πρόσθιο τμήμα του μηριαίου οστού, την μηριαία τροχηλία. Η επιγονατίδα μπορεί να υπεξαρθρωθεί ή να εξαρθρωθεί πλήρως από την αύλακα, προκαλώντας πόνο και αστάθεια. Το εξάρθρημα της επιγονατίδας είναι ένα τραυματικό γεγονός, κατά το οποίο ο έσω επιγονατιδομηριαίος σύνδεσμος της επιγονατίδας παθαίνει ρήξη. Παρόλα αυτά υπάρχουν παράγοντες που μπορεί να προδιαθέτουν σε αυτό, όπως για παράδειγμα η χαλαρότητα των συνδέσμων της επιγονατίδας ή οι παραλλαγές στην ανατομία του κάτω άκρου. Στις περιπτώσεις που η συντηρητική αγωγή που εφαρμόζεται πάντα στο πρώτο επεισόδιο δεν έχει τα απαιτούμενα αποτελέσματα, χρειάζεται χειρουργική αποκατάσταση.
Η έξω απελευθέρωση των συνδέσμων που εφαρμοζόταν παλαιότερα, δεν φαίνεται να έχει καλά αποτελέσματα και αυτός είναι ο λόγος που στις περισσότερες περιπτώσεις χρειάζεται να αποκατασταθεί η φυσιολογική ανατομία και να κατασκευαστεί ένας καινούργιος σύνδεσμος στο εσωτερικό τμήμα της επιγονατίδας στη θέση του τραυματισμένου.
Συνδεσμοπλαστική πρόσθιου χιαστού
Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος (ΠΧΣ) είναι ένας από τους τέσσερις κύριους συνδέσμους του γόνατος. Ο ΠΧΣ είναι κριτικής σημασίας για την σταθερότητα του γόνατος ιδίως στις στροφικές κινήσεις και οι ασθενείς που έχουν υποστεί ρήξη ΠΧΣ παραπονούνται για συμπτώματα αστάθειας του γόνατος του («δεν με κρατάει το γόνατο μου»). Εάν η ρήξη δεν είναι πλήρης, τα συμπτώματα της αστάθειας υπάρχουν μόνο σε αθλητική δραστηριότητα. Όπως και να έχει η συντηρητική θεραπεία δεν έχει καλά αποτελέσματα, ιδίως σε βάθος χρόνου και η ρήξη του ΠΧΣ αντιμετωπίζεται χειρουργικά. Οι τραυματισμοί του ΠΧΣ συμβαίνουν συχνότερα σε αθλητικές δραστηριότητες. Ωστόσο, η αστάθεια που προκαλείται επηρεάζει και την καθημερινή δραστηριότητα.
Μικροκατάγματα
Η μέθοδος των μικροκαταγμάτων είναι μια τεχνική που πραγματοποιείται για την αντιμετώπιση τραυματισμών του αρθρικού χόνδρου του γόνατος. Η συγκεκριμένη μέθοδος ενεργοποιεί φυσιολογικούς μηχανισμούς που ευοδώνουν την παρασκευή νέου χόνδρου στην τραυματισμένη περιοχή.
Η τεχνική των μικροκαταγμάτων περιορίζεται σε μικρές βλάβες (έως 2 εκατοστά). Επίσης, κάθε φορά που αναπλάθεται ο αρθρικός χόνδρος, είτε φυσιολογικά, είτε χειρουργικά, παράγεται κατώτερης ποιότητας ιστός. Όταν η τεχνική εφαρμόζεται για τραυματικές βλάβες, τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Όταν όμως εφαρμόζεται σε εκφυλιστικές βλάβες, είναι μια επέμβαση που αγοράζει χρόνο για τον ασθενή καθηστερώντας την μελλοντική αρθροπλαστική.
Συρραφή Τενόντων (επιγονατιδικού ή τένοντα τετρακέφαλου)
Ο επιγονατιδικός τένοντας και ο τένοντας του τετρακέφαλου που βρίσκονται στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος, πάνω και κάτω από την επιγονατίδα, μπορεί να τραυματιστούν και να υποστούν ρήξη. Το αποτέλεσμα είναι η ανεπάρκεια του εκτατικού μηχανισμού του γόνατος, δηλαδή, η απώλεια της ικανότητας έκτασης του κάτω άκρου. Αυτό σημαίνει ότι όταν υπάρχει ρήξη κάποιου από αυτούς τους τένοντες, οι ασθενείς αντιμετωπίζουν δυσκολία στον ευθειασμό της άρθρωσης του γόνατος.
Η θεραπεία εκλογής για τη ρήξη του επιγονατιδικού τένοντα ή του τένοντα του τετρακέφαλου είναι σχεδόν πάντα η χειρουργική επέμβαση γιατί διαφορετικά ο ασθενής δε μπορεί να περπατήσει φυσιολογικά.
Μονο-διαμερισματική αρθροπλαστική
Η μονοδιαμερισματική αρθροπλαστική του γόνατος αποτελεί επιλογή για την αντιμετώπιση συγκεκριμένης μορφής αρθρίτιδας. Όταν η αρθρίτιδα (φθορά του αρθρικού χόνδρου) περιορίζεται σε ένα τμήμα της άρθρωσης (έσω τμήμα, έξω τμήμα ή επιγονατιδομηριαία άρθρωση), τότε μπορεί να γίνει αντικατάσταση μόνο του φθαρμένου τμήματος της άρθρωσης. Ωστόσο, σε περιπτώσεις όπου η αρθρίτιδα είναι πιο εκτεταμένη, τότε πρέπει να πραγματοποιηθεί ολική αρθροπλαστική γόνατος.
Η τεχνική αυτή είναι πολύ απαιτητική αλλά τελευταία η ανάπτυξη της χρήσης της ρομποτικής χειρουργικής, έχει αυξήσει την εφαρμογή της γιατί έχει βελτιώσει τα προσδοκόμενα αποτελέσματα.
Ολική Αρθροπλαστική Γόνατος
Στην ολική αρθροπλαστική του γόνατος γίνεται αντικατάσταση της άρθρωσης με τεχνητή. Τα φθαρμένα τμήματα του μηριαίου οστού και της κνήμης αφαιρούνται και αντικαθίστανται από μεταλλικά ενθέματα που κινούνται με τη βοήθεια ισχυρού πλαστικού (πολυαιθυλένιο). Η διαδικασία εκτελείται με τη χρήση ειδικών εργαλείων που εξασφαλίζουν την ελάχιστη επεμβατικότητα αλλά και την ακρίβεια στη διαμόρφωση των οστών για να υποδεχθούν τα ενθέματα και η «καινούργια» άρθρωση να λειτουργήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ανάλογα με την κατάσταση του χόνδρου της επιγονατίδας, η επιφάνεια της επιγονατίδας μπορεί επίσης να αντικατασταθεί ή όχι. Το χειρουργείο της ολικής αρθροπλαστικής έχει μεγάλα ποσοστά επιτυχίας με περίπου το 90% των ασθενών που υποβλήθηκαν σε αυτό να αναφέρουν καλά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα (>20 έτη).
Η επιλογή της κατάλληλης χειρουργικής επέμβασης είναι εξατομικευμένη για κάθε ασθενή και ορισμένες φορές είναι μια απόφαση που πρέπει να υπολογίσει πολλές παραμέτρους. Το χειρουργείο δεν είναι πάντα η θεραπεία εκλογής για τον πόνο στο γόνατο και η απόφαση για την επιλογή της καταλληλότερης επέμβασης για τον συγκεκριμένο ασθενής είναι πρόκληση για τον χειρουργό, μιας και κάθε περίπτωση έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και είναι διαφορετική.
